İsrail Maliye Bakanı ve eski Başbakan Binyamin Netanyahu Pazar günü hükümetteki görevinden istifa ettiğini açıkladı. İstifa gerekçesi olarak geri çekilme planının bir parçası olmak istemediğini söyledi. Başbakan Ariel Şaron ise istifanın ardından Başbakan Yardımcısı ve Sanayi Bakanı olan Ehud Olmert`i Maliye Bakanı olarak atad
Yusuf BESALEL
8- Neoloji: ("Yeni doktrin") Reform Yahudiliği’nin Macaristan’daki şeklini tanımlayan deyim. 19. yüzyılın başlarında Leopold Löw (1811), Aaron Chorin ve diğer modernist Rabiler tarafından geliştirilen bu akımda eğitimsel, dinsel ve cemaat alanlarında reformlar öngörülmüştü. Ortodoksların bu durumdan hoşnut kalmaması üzerine Neolojist Ortodoksluk ve "Status Quo Ante" olarak bir bölünme yaşandı. Bunun telaşını yaşayan Neolojistler, muhafazakarlığa kaydılar.
9- Neo Ortododoksluk: Ortodoksluk içinde oluşan ideolojik bir akım. Buna göre Rabinik yasa ve geleneksel uygulamalara titizlikle riayet etmekle beraber, modern topluma ve Batı kültürüne olumlu bir tavır takınmıştır. 19. yüzyılın ortalarında köktenci Reformistler’in varlığı Neo-Ortodoksluğu cazip kılmıştır. Bu dönemden itibaren bu akımın başlıca sözcüsü ve ideologu Samson Raphael Hirsch olmuştur. Kendisi Frankfurt’ta cemaati yapılandırdı (1851). Ortodoksluğun rehberi Şulhan Aruh’a uymakla beraber, sinagoglarda korolar, duaların tercümesi, kadın hakları gibi liberal hareketler de bu akımın özelliğidir, Akım, Siyonizm taraftarı Hibbat Siyon ve Siyonizm karşıtı Ultra Ortodoks Agudat İsrael olarak bölündü.
10- Reformcu Yahudilik: 19. yüzyıl Almanyası’nda ortaya çıkan ve Yahudi geleneğini modern yaşama uyarlamayı amaçlayan dinsel hareket. Fransız Devrimi’nin eşitlik ilkesi dahilinde Alman Yahudileri de etkilendiler. Moses Mendhelssohn (1792).
Yahudilerin Alman yaşamına ve cemiyet hayatına sağlayacak bir kültür donanımına sahiplenmeleri için çaba sarfetti. Reformun öncülüğünü İsrael Jacobson (1768) yaptı. Kurduğu okulda org müziği çalınıyor, şarkılar Almanca söyleniyor, dualar Almanca yapılıyordu. Bu akım ABD’de de yayıldı. Bu konuda Ilımlılar ve Radikallar karşı karşıya geldi. Radikaller, 1855’te ünlü Pittsburgh Bildirisi’ni yayınladılar. Buna göre, İsrail bir ulus değil, dinsel bir cemaatti, Filistin’e dönme emeli yoktu, ruh ölümsüzdü, vb.
ABD’deki Reformistler’de ibadet İbranice olmayabilir. İngilizce tercümeleri yer alır. İbadet esnasında org çalınabilir. Kadınlar ve erkekler ibadet esnasında yan yana oturabilir. Reformistler, Yahudi bayramlarını ve Şabat’ı da modernleştirmişlerdir. Şabat’ta yürüyerek, gitmek anlamsızlaşmıştır. Kocası kaybolan bir kadın ("aguna") tekrar evlenebilir. Ortodoksların evlenme günlerine koydukları kısıtlamaları Reformistler kabul etmez, ölülerin dirileceği ve cennet ve cehennem kavramlarını da kabul etmezler. Başlıca Reformist kongreler Brunsıoick (1844), Albany (1850), Philadelphia (1869) olup, 1937’deki Columbus Kongresi’nde Yahudiliğin Filistin’in ve Yahudi kültürünün yeniden kurulması için katkıda bulunması gerektiği savunuldu. Reformcu Yahudilik Londra ve Paris’te de örgütlendi. 1967’te ise Yahudilik Londra ve Paris’te de örgütlendi. 1965’te ise Liberal Yahudilik hareketi ortaya çıktı.
Günümüzdeki Reform Yahudiliği ile ilgili bazı özellikler şöyledir:
1- Tora okumaya çağrılmada süre kısaltılmıştır. 2- Babası Yahudi olan çocuklar da Yahudiliğe kabul edilir. 1983’te "Central Conference of American Rabbi" anne ve/veya babası Yahudi olan çocuğun Yahudi olarak kabul edilmesi gerektiğini bildirmiştir. Bunun tek şartı, çocuğun Yahudi olarak yetiştirilmesi zorunluluğudur. 3- Karışık evliliklerin, icra edilişinde Yahudi olmayan ferdin din değiştirmesi şartı yoktur. 1990’da yukarıdaki örgüt bu şekilde evlilikleri yasaklamıştır. 4- Yahudi dinine girmede kadınlar için mikve, erkekler için sünnet şartı yoktur. 5- Şabat’la ilgili bazı Tora kökenli veya Talmudik esaslı yasaklamalar (elektrik yakmamak, vb. gibi) kabul edilmez. 6- Bazı Reformist sinagoglarda kadınlar dua şalı (tallet) giyebilir, kadınlar, 10 kişilik asgari ibadet hazirununa (minyan) dahil edilebilirler, kadınlar tevaya (dua kürsüsüne) çağrılabilirler…
7- Keşerut Kaideleri: 1885’teki Pittsburgh Konferansı’nad Bet-Amikdaş’ın yıkılışından sonra bu kaidelerin geçerliliğini yitirdiği ilan edilmiş ve 1937’de Columbus Kongresi’ne dek değişiklik olmamıştır. Ancak Holokost felaketinden sonra Reformistler’de bir geriye dönüş görülür. Günümüzde bazı Reformistler domuz eti ve kabuklu deniz ürünlerini yemezler…
devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III, Yusuf Besalel,
Gözlem, 2001
